Hoe actueel kan een boek zijn...

Wist je dat er vroeger 5 mensen nodig waren om een vliegtuig te besturen en nu met slechts 2 piloten kan worden volstaan? Die daar dan ook alleen nog maar zitten voor het geval dat er iets mis gaat? En dat die 2 daar dus eigenlijk zijn om de automatische piloot te helpen in plaats van het vliegtuig te besturen.

En dat bovenstaande op veel meer plaatsen is voorgekomen, voorkomt en gaat voorkomen? Zie het grote nieuws van vandaag:

ABN Amro schrapt 650 tot duizend banen tot 2018 bij de retailtak. De staatsbank wil het aantal kantoren verder concentreren en het dienstenaanbod van ieder kantoor verbeteren.

Dit zijn geen smerige, tragisch saaie, eindeloos herhalende banen, maar banen die worden vervuld door mensen zoals jij. En ik. Het artikel besluit met:

Met de digitalisering ontstaan ook nieuwe functies en rollen.

Dát valt te betwijfelen. Althans volgens de schrijver van het boek De glazen kooi, Nicholas Carr, en zo langzamerhand ben ik geneigd hem te geloven.



Waar voorheen automatisering ons vervelend werk uit handen nam, en tegelijkertijd zorgde voor nieuwe werkgelegenheid wordt er nu steeds meer geïnvesteerd in software en hardware om het werk te doen, en niet meer in mensen. Kijk naar deze bank. En het trieste in dit geval is, dat het gaat om een bedrijf in een bedrijfstak die mede verantwoordelijk is voor de crisis waar 'we' nu al jaren in verkeren, die overeind gehouden is met 'ons' belastinggeld en dan vervolgens - als het weer wat beter gaat - de centjes gaat steken in het verder automatiseren en daarmee overbodig maken van menselijke werknemers. Is deze bank een uitzondering? Nee, zie Draijer sluit meer ontslagen bij Rabobank niet uit.

Inmiddels ben ik aangekomen bij hoofdstuk 5 waarin Carr vertelt hoeveel geld (in Amerika, maar dit geldt grotendeels ook voor Europa) er is gestoken in het automatiseren van de administratie in de zorg. Er zou, volgens een rapport van de RAND Corporation uit 2005, meer dan 81 miljard dollar per jaar worden bespaard als ziekenhuizen en artsen hun administratie automatiseren.
Carr vertelt vervolgens hoe dat is aangepakt, wat er allemaal is misgegaan en hoeveel geld dat gekost heeft. Ik werk zelf al bijna 30 jaar in de automatisering en weet dat dat klopt. Er wordt geschat op basis van een traject waar alles duidelijk lijkt en goed zal gaan, terwijl de werkelijkheid heel wat weerbarstiger is en het nooit zo simpel is. En zelfs als je met die weerbarstigheid rekening houdt, dan nog... En ik hoef alleen maar de woorden 'elektronisch patiëntendossier' te noemen om het verhaal van Carr naar Nederland te vertalen: meer dan 300 miljoen euro uitgegeven en het resultaat:

In 2011 heeft de Eerste Kamer de wet op het EPD (Elektronisch Patiëntendossier) verworpen en de minister van VWS verzocht de betrokkenheid te beëindigen. [...] Vanaf 1 januari 2012 is het landelijke schakelpunt doorgestart onder verantwoordelijkheid van de Vereniging voor Zorgaanbieders voor Zorgcommunicatie (VZVZ).



Zo gaat het bij (heel grote) automatiseringsprojecten.. veel fouten, misverstanden, onderschatting en 'leermomenten', maar uiteindelijk zullen al die systemen keurig aansluiten, zullen gegevens kunnen worden uitgewisseld en zal de administratie geautomatiseerd zijn.

En dan start het besparen en kan een groot deel van de mensen worden ontslagen. Gaan de zorgkosten dus omlaag nu? Nee. Carr noemt een aantal oorzaken, waarvan ik er één zal noemen, omdat dat voor mij een eye opener was:

Een van de onverwachte resultaten is dat artsen de patiënt nu rekeningen sturen voor veel meer dure diensten dan ze deden voordat de software in gebruik werd genomen. Terwijl een arts het computerformulier invult tijdens een onderzoek, doet het systeem autumatisch aanbevelingen voor bepaalde procedures - bijvoorbeeld een oogonderzoek bij een diabetespatiënt - die de arts eens zou kunnen overwegen. Maar wanneer hij een vakje aanvinkt om te bevestigen dat een procedure is gevolgd, maakt de arts daarmee niet alleen een aantekening van het consult, hij geeft bovendien een opdracht aan het factureringssysteem om een nieuw item aan de rekening toe te voegen. Dit soort herinneringen kunnen best nuttig zijn, en in een zeldzaam geval voorkomen ze misschien zelfs dat een arts een belangrijk onderdeel van een onderzoek vergeet. Maar ze leiden ook tot hogere rekeningen - een feit waarop de verkopers van het systeem in hun reclame zelfs met enige trots wijzen.

En als ik deze week hoor dat de zorgpremie omhoog 'moet'... ja, dan....

Dan lees ik voorlopig maar verder in het intrigerende De glazen kooi, kijk naar Real Humans (ter verder onderzoek natuurlijk!!), probeer het beeld van een uit kakkerlakken bestaand reddingsteam uit mijn hoofd te weren, duw het idee dat ik straks ook overbodig ben weg en worstel tot die tijd met het feit dat ik medeverantwoordelijk ben voor al deze veranderingen. Veranderingen die zo langzamerhand tegen ons gaan 'werken' en/of ons werk doen zonder daar nieuw (en leuk, uitdagend, net zo goed betalend) werk voor in de plaats te genereren.

Mocht dat allemaal tot een fikse depressie leiden, dan is gelukkig redding nabij. Door diezelfde automatisering.

Update (zo'n twee uur later): 

Dat de digitalisering van het onderwijs er komt, staat vast. Bij dat proces moet aandacht zijn voor de “ingewikkelde rol” van docenten, zei Paul Rosenmöller, voorzitter van de VO-raad, woensdag tijdens De Onderwijsdagen in Rotterdam. “Zij moeten die transformatie meemaken, terwijl ze soms al twintig of dertig jaar in het onderwijs werken. Verandering kan dan pijn doen.”

Lees verder in Ook vijftigplus-leraar ontkomt niet aan digitalisering